روما به معنی رایحه است و تراپی به معنی درمان. پ سرایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) همان رایحه درمانی است . یعنی افراد متخصص این کار، روغن های معطری را که از گیاهان به دست آورده اند برای درمان مراجعه کنندگانشان به کار می گیرند.آروماتراپی روشی است که سعی می کند رایحه گیاهان، گل ها و حتی دانه های مختلف را برای بهبود سلامتی انسان ها به کار ببرد و در بسیاری از موارد هم موفق عمل کرده است. ما در این مقاله از ایران پرفیومز میخواهیم توضیحاتی در خصوص رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) بگوییم پس با ما همراه باشید.
روماتراپی و رایحه درمانی چیست؟
“شیوه درمانی یا استفاده‌ی دارویی از روغن‌های اسانسی برای همه‌ی جوانب سلامتی” تعریف بالا متعلق به انجمن ملی آروماتراپی جامع می‌باشد اما اگر بخواهیم بیشتر و عمیق‌تر راجع به کلمه آروماتراپی بدانیم، مجبور به تجزیه کلمات موجود در آن می‌شویم.
همانطور که می‌دانیم آروماترپی را از دو کلمه آروما و تراپی ساخته شده است. آروما به معنی رایحه و عطر خوش است. این کلمه به وضوح پیوندی با حس بویایی ما دارد حسی که بخش زیادی از پیام‌های شیمیایی موجود در بدن ما را جمع و تفسیر می‌کند.
حس بویایی خیلی وقت‌ها مورد غفلت ما واقع می‌شود و هنگامی که آن را به دلایل مختلفی و به صورت موقت و یا دائم از دست می‌دهیم تازه وجودش را با تمام وجود خود درک می‌کنیم. شاید برای شما هم این موضوع جالب است که چرا هنگامی که مثلا سرما خورده‌ایم و حس بویایی خود را از دست داده می‌دهیم، حس چشایی ما نیز دیگر خوب عمل نمی‌کند؟ یکی از دلایل این است که هر وقت غذایی را می‌چشیم، 80% مزه‌ی آن‌را از طریق بویایی و تنها 20% مزه‌ی آن را از طریق زبان حس می‌کنیم.
تراپی: کلمه‌ای هم معنای درمان است. پس حالا اگر بخواهیم آروماتراپی را به زبان ساده تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم: نوعی درمان است که از طریق رایحه دلپذیر و خوشبو روغن‌های اسانسی و سایر ترکیبات گیاهان معطر انجام می‌شود ولی به هیچ عنوان نمی‌توان آن را درمانی مستقل دانست و حتما باید به عنوان درمان مکمل و یا جایگزین مورد استفاده قرار گیرد، هنگامی به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که با دستور پزشک، آروماتراپیست، فیزیوتراپیست، ماساژدرمانگر باشد و درصورتی که تجویز نشود، به هیچ عنوان نباید به این شیوه درمانی عمل کرد. حالا که تا حدوی با آروماتراپی آشنا شدیم، بهتر است که نگاهی به تاریخ و استفاده گذشتگان از آن بیندازیم تا بهتر چرایی و چیستی استفاده از آن را دریابیم.
تاریخچه رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy)
جالب است بدانید بیشتر حوزه های طب مکمل قدمت زیادی دارند. برای نمونه همین آروماتراپی تاریخچه ای دارد که به 6000 سال پیش بر می گردد! مصر باستان، چینی ها، هندی ها، رومی ها و یونانی ها از این روش استفاده می کردند و روغن های معطر را در ساخت داروها به کار می گرفتند.اما اگر دوست دارید بدانید از چه زمانی بصورت یک روش پزشکی به کار گرفته شده، باید جواب سوال تان را از یک شیمی دان فرانسوی بپرسید که وقتی دستش سوخت روی ناحیه سوخته شده، روغن اسطوخودوس ریخت و فهمید که دردش تسکین پیدا کرده!
بعد از این اتفاق، او شروع به تجزیه و تحلیل مواد تشکیل دهنده روغن های گیاهی کرد و همچنین سعی کرد تاثیر آنها را روی انواع درد بررسى کند ؛نتیجه اش هم این شد که در سال 1928 علم آروماتراپی پایه گذاری شد و 22 سال بعد آن قدر فراگیر و شناخته شده بود که پرستاران، پزشکان و هرکسی که حیطه کاری اش به نحوی به سلامت انسان مربوط بود، شروع به استفاده از رایحه درمانی کردند.
افزایش آرامش با آروماتراپی
در واقع در این روش درمانی جالب با به کار بردن بوها و همچنین استفاده از یک سری روغن‌های مخصوص، یک حس خوب و دلنشین در افراد به وجود می‌آید. و باعث ایجاد آرامش روحی و روانی در افراد می‌شود. همچنین رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) برای رفع استرس بسیار موثر است. در واقع رایحه درمانی، به عنوان زیر مجموعه‌ای از روش‌های درمانی به وسیله‌ی گیاهان شناخته می‌شود. که در این روش با استفاده از داروها و روغن‌های مخصوص گیاهی، بسیاری از امراض و بیماری‌های خاصی که در بدن افراد وجود دارد به طور کامل تحت درمان قرار میگیرند.
در واقع اسانس‌ها و گیاهان خاصی که در این روش درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، خاصیت درمانی زیادی را به همراه دارند. و علاوه بر تاثیر زیاد آنها در رایحه درمانی از طریق ماساژ دادن این گیاهان و روغن‌های ماساژ مختلف یا همان Massage Oil بر روی پوست نیز، می‌توان از تاثیر آنها برای درمان امراض مختلف بهره برد. این اسانس‌ها توسط سلول‌های بدن جذب شده و سبب می‌شوند تا گردش خون در بدن افراد افزایش پیدا کند.
رایحه درمانی یا آرماتروپی در چه مواردی مورد استفاده قرار میگیرند؟
- رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) در طیف گسترده ای از موارد - از سالن های بهداشتی تا بیمارستان ها - برای بهبود انواع شرایط استفاده می شود.
- به طور کلی، به نظر می رسد که درد را کاهش، حالت روحی را بهبود و احساس آرامش را افزایش می دهد.
- در واقع، برخی از اسانس های موجود - از جمله اسطوخدوس، گل رز، نارنجی، ترنج، لیمو، چوب صندل و غیره - برای کاهش اضطراب، استرس و افسردگی مفید بوده است.
- چندین مطالعه بالینی نشان داده است که استفاده از اسانس های طبیعی (به ویژه گل رز، اسطوخودوس و لعاب) توسط
- ماماهای مجرب،موجب احساس آرامش زنان باردار و کاهش احساس اضطراب و در نتیجه نیاز کمتر به داروهای درد در حین زایمان بوده است.
- همچنین در چندین مورد گزارش شده است که عصاره نعنا در کاهش حالت تهوع در طول زایمان موثر بوده است.
- درمان ماساژ با اسانس های طبیعی (همراه با داروها یا درمان) برای افراد مبتلا به افسردگی نیز مفید می باشد.
- برخی از این اسانس ها باعث تحریک احساسات مثبت در ناحیه مغز در قسمت حافظه و احساسات می شوند.
- البته نحوه مصرف نیز بر کارایی محصولات تاثیر بسزایی دارد.
- در یک مطالعه، روغن نرلی (Neroli) به کاهش فشار خون و پیشگیری از اضطراب در افراد تحت کولونوسکوپی کمک نمود.
- در نتایج آزمایشگاهی نیز ترکیبات شیمیایی برخی از اسانس های گیاهی، خواص ضد باکتری و ضد قارچی این محصولات را نشان داده است.
- برخی از شواهد نیز نشان می دهد که عصاره مرکبات سیستم ایمنی را تقویت و عصاره نخود فرنگی به هضم غذا کمک می کند.
- رازیانه، عنبیه، مریم گلی و گلیسیرید دارای ترکیبات استروژن هستند که به کاهش علائم سندرم قبل از قاعدگی و یائسگی کمک می نماید.
روش‌های استفاده از آروماتراپی
معمولا در رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) از روغن‌های اسانسی به‌صورت استنشاق یا موضعی استفاده می‌شود.
استنشاق
در مکان‌هایی مانند حمام بخار، روغن اسانسی با استفاده از مخزن یا ظرف منتشرکننده یا اسپری در هوا منتشر می‌شود و ازطریق تنفس وارد بدن می‌شود. روغن‌های مورداستفاده در آروماتراپی علاوه‌بر داشتن بوی دلپذیر از خواص ضدعفونی‌کننده‌ی مجرای تنفسی، ضداحتقانی (برطرف کننده‌ی گرفتگی بینی و سینه) و روانی نیز برخوردار هستند.
استنشاق روغن‌های اسانسی موجب تحریک سیستم بویایی می‌شود. سیستم بویایی شامل بینی و بخشی از مغز است که با بویایی مرتبط است. مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند، به ریه‌ها رفته و از آنجا به سایر بخش‌های بدن می‌روند. وقتی این مولکول‌ها به مغز می‌رسند، بر سیستم لیمبیک (یا دستگاه کناره‌ای، مجموعه‌ی پیچیده‌ای از سازه‌های عصبی که زیر مخ و در دو طرف نهنج (تالاموس) قرار دارد) اثر می‌گذارند. سیستم لیمبیک نیز با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی مرتبط است. به‌این‌ترتیب روغن‌های اسانسی می‌توانند اثری خفیف ولی کلی روی بدن بگذارند.
کاربردهای موضعی
روغن‌های ماساژ و محصولات حمام و مراقبت از پوست ازطریق پوست جذب می‌شوند. ماساژ دادن ناحیه‌ای که در آن از روغن اسانسی استفاده شده، موجب افزایش گردش خون و میزان جذب می‌شود. بعضی عقیده دارند قسمت‌هایی که در آنها غدد عرق و فولیکول‌های موی بیشتری وجود دارد (مانند سر یا کف دست‌ها) بیشتر روغن‌های اسانسی را جذب می‌کنند.
هرگز نباید از روغن‌های اسانسی به‌طور مستقیم روی پوست استفاده کنید و همیشه باید این روغن‌ها را با استفاده از روغن حامل، رقیق کنید. معمولا چند قطره روغن اسانسی با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب می‌شود. از معمول‌ترین روغن‌های حامل می‌توان به روغن بادام شیرین و روغن زیتون اشاره کرد.
- همیشه پیش از استفاده از روغن اسانسی جدید، آزمایش آلرژی را انجام بدهید. برای انجام آزمایش آلرژی:
- روغن اسانسی را با غلظتی دوبرابر غلظت موردنظرتان با روغن حامل ترکیب کنید.
- ترکیب به‌دست آمده را به بخش کوچکی (به‌اندازه‌ی یک سکه) در زیر بازوی خود بمالید.
اگر پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد هیچ واکنش آلرژیکی مشاهده نکردید، می‌توانید از آن روغن استفاده کنید. البته بعضی گزارش داده‌اند که پس از بارها استفاده از روغن‌های اسانسی نسبت به آنها آلرژی پیدا کرده‌اند. اگر واکنش آلرژیک جدیدی را مشاهده کردید، باید فورا استفاده از روغن گیاهی را متوقف و از بوی آن نیز دوری کنید.
برای به‌دست آوردن غلظت ۰/۵ تا ۱ درصدی، ۳ تا ۶ قطره روغن اسانسی را با ۲۸ گرم روغن حامل ترکیب کنید و برای رسیدن به غلظت ۵ درصدی نیز ۳۰ قطره روغن اسانسی را با یک اونس روغن حامل مخلوط کنید. به‌طور کلی حداکثر غلظت بی‌خطر برای بزرگسالان، غلظت ۵ درصدی است.
خوردن یا بلعیدن روغن‌های اسانسی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. اگر این روغن‌ها ازطریق دهان وارد بدن شوند می‌توانند به کبد یا کلیه‌ها آسیب برسانند. گاهی این روغن‌ها با سایر داروها تداخل پیدا می‌کنند یا در روده دچار تغییرات خاصی می‌شوند.
از روغن و یا اسانس چه گیاهانی در رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) استفاده می‌شود؟
- گیاهان، از جمله رزماری، نعناع، پونه کوهی و آویشن
- برگ‌ها، از جمله برگ اکالیپتوس
- علف‌ها از جمله علف لیمو
- دانه‌ها، مانند دانه‌ی رازیانه
- میوه‌ها از جمله پرتقال، گریپ فروت و لیمو
- گل‌ها از جمله گل رز و شمعدانی
- چوب درختان از جمله چوب درخت‌های سدر و کاج
- ریشه‌ها، هم‌چون ریشه‌ی زنجبیل
- صمغ‌ها از جمله صمغ درخت کندر
- و …
آروماتراپی چه فوایدی دارد؟
آروماتراپی فواید زیادی دارد که شامل موارد زیر هستند:
- مدیریت درد
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش استرس، بیقراری و اضطراب
- تسکین مفاصل درد
- درمان سردرد و میگرن
- کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی
- کاهش ناراحتی‌های زایمان
- با باکتری، ویروس یا قارچ مبارزه کنید
- بهبود هضم
- بهبود آسایشگاه و مراقبت تسکینی
- تقویت ایمنی
همانطور که گفته شد، یکی از فواید آروماتراپی در زایمان طبیعی است که می‌تواند درد و ناراحتی آن را کاهش دهد و از استرس این زمان، کم نماید.
آموزش آروماتراپی
آروماتراپی از طریق حس بویایی و جذب پوست با استفاده از محصولات آروماتراپی مانند موارد زیر عمل می‌کند:
- دیفیوزرها
- اسپریتزرهای معطر
- استنشاقی‌ها
- نمک‌های حمام
- روغن‌های بدن، کرم‌ها یا لوسیون‌ها برای ماساژ یا استفاده موضعی
- بخارشوی صورت
- کمپرس سرد و گرم
- ماسک‌های خاک رس
می‌توانید از این‌ها به تنهایی یا در هر ترکیبی استفاده کنید. نزدیک به صد نوع اسانس موجود است. عموما مردم از محبوب‌ترین روغن‌ها استفاده می‌کنند. خرید روغن آروماتراپی و سایر محصولات آروماتراپی معتبر تضمین می‌کند که شما یک محصول با کیفیت که ۱۰۰ درصد طبیعی است، خریداری می‌کنید. نباید حاوی مواد افزودنی یا ترکیبات مصنوعی باشد. هر اسانس دارای مجموعه‌ای از خواص درمانی، کاربردها و اثرات منحصر به فرد است. ترکیب اسانس‌ها برای ایجاد یک ترکیب هم افزایی، مزایای بیشتری ایجاد می‌کند.
آروماتراپی چطور در درمان مشکلات مختلف تأثیرگذار است؟
در آروماتراپی از رایحه‌ی عصاره‌ها و همین‌طور جذب آنها از طریق پوست با استفاده از محصولاتی که در ادامه نام می‌بریم، بیماری‌های مختلف درمان می‌شوند؛
- دستگاه‌های بخور
- نوشیدنی‌های آروماتیک
- نمک‌های حمام
- روغن‌های بدن، کرم، لوسیون برای ماساژ و استفاده‌ی موضعی
- بخاردهنده‌های صورت
- کمپرس گرم و سرد
- ماسک‌های صورت
این محصولات را می‌توانید به تنهایی یا با روش‌های دیگر استفاده کنید. صدها نوع عصاره‌ی گیاهی وجود دارد که هر کدام خواص و ویژگی‌های متفاوتی دارند. عصاره‌های گیاهی را این روزها می‌توانید از داروخانه‌ها، از فروشگاه‌های محصولات آرایشی و بهداشتی و… بخرید. موقع خرید این محصولات دقت کنید و عصاره‌هایی را بخرید که از اصالت و خلوص آنها اطمینان دارید.
کلام آخر
رایحه‌درمانی یکی از روش‌های درمانی قدیمی است که در سال‌های اخیر دوباره به آن توجه شده است. هنوز برای اثبات تأثیر این روی درمانی روی درمان بیماری‌ها، تحقیقات بیشتری نیاز است. اما تجربه و تحقیقات کوچک، توانسته نتایج مثبت آن را روی درمان برخی مشکلات از جمله کاهش استرس نشان دهد. رایحه‌درمانی هم می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد پس در استفاده از آن دقت کنید و زیر نظر پزشک از مزایای آن استفاده کنید.
